اما ادامه نسل آدم و حوا از چه طریقی بوده است ؟ احتمالات مختلفی وجود دارد كه ما در زیر به بررسی آنها می پردازیم :

1) برخی احتمال داده اند كه فرزندان آدم با باقی مانده نسل های گذشته از انسان های پیشین ازدواج كرده اند چرا كه برخی روایات دلالت دارد بر اینكه قبل از آدم نسل هایی از آدم های پیشین بوده اند و آدمی كه جد همه ماست آخرین آدم از آدم های گذشته است . بر خی دیگر از اشارات برخی از آیات قرآن به وجود آدم های قبل از نسل حضرت آدم استناد می كنند . ( مانند آیه ای كه در اعتراض فرشتگان به خلقت آدم به خونزیزی و قتل انسان ها اشاره گردیده است . )

اشكال این احتمال این است كه سند محكمی ندارد و علاوه بر آن در سوره نساء به صراحت خداوند فرموده است انسان ها را از دو نفر ( آدم و زوجش ) آفریده است و مدخلیتی برای دیگران قایل نشده است . پس این احتمال مردود است .

2) برخی با استناد به برخی از روایات گفته اند كه خداوند برای فرزندان آدم از آسمان حورالعین ( زنان آسمانی ) و یا زنانی از جن فرستاد و آنان با آن زنان آسمانی ازدواج كردند و بقیه نسل آدم از ازدواج نوه های آدم با یكدیگر ادامه یافت .

این بیان چند اشكال دارد : اشكال اول اینكه آیا ازدواج یك انسان با زنان آسمانی و یا با جن ها ممكن است یا نه ؟ بسیاری از فلاسفه ازدواج این دو را با هم غیر ممكن می دانند . در جواب این اشكال می توان گفت : چون فلسفه و عقل انسان از ماهیت وجود جن و حوری اطلاع درستی ندارد پس نمی تواند در این مورد قضاوت كند . پس این اشكال وارد نیست علاوه بر آن در بسیاری از آیات قرآنی ازدواج انسان با زنان بهشتی در قیامت ذكر گردیده است .

اشكال دوم اینكه این روایات فقط مشكل ازدواج پسران آدم را حل می كند ولی مشكل ازدواج دختران آدم همچنان باقی است چرا كه در روایات اشاره ای به مردان بهشتی و یا مردانی از جن نشده است . شاید بتوان این اشكال را با این بیان حل كرد كه بگوییم دختران آدم ازدواج نكردند . و یا اینكه بگوییم  آدم اصلا دختری نداشته است ولی هیچكدام از این جواب ها درست نیست چرا كه مطابق روایات آدم هم دختر داشته و هم صاحب پسر بوده است و محروم كردن دختران آدم از ازدواج ظلم محسوب می شود و خدا و پیامبرش چنین ظلمی در حق دختران روا نمی دارند .

اشكال عمده دیگری كه بر این بیان وارد است این است كه طبق آیه صریح سوره نساء خداوند انسان ها را از دو نفر ( آدم و زوجش ) آفریده است و مدخلیتی برای دیگران قایل نشده است . فلذا این احتمال نیز چنگی به دل نمی زند .

3) وجه سوم این كه بگوییم پسران آدم با دختران آدم ازدواج كردند بدین طریق كه بچه های آدم همگی دو قلو بوده اند و این دو قلو ها حق نداشته اند با همتای خود ازدواج كنند بلكه هابیل با قلوی قابیل و قابیل با قلوی هابیل ازدواج كردند .

اما اشكالی كه بر این وجه وارد است اینكه چگونه ازدواج خواهر و برادر ممكن است ؟ آیا خداوند امر به ازدواج خواهر و برادر كرده بود ؟ در حالیكه این یكی از بزرگترین گناهان می باشد ؟

در جواب این اشكال گفته اند : حوا دو تا رحم داشته است و در هر رحم یكی از دو قلو ها زاده شده است . ولی این جواب چنگی به دل نمی زند چرا كه هیچ دلیلی برای گفتار وجود ندارد علاوه بر آن اگر فرض كنیم حوا دو تا رحم داشته باشد و یا اصلا بنا بر فرض آدم دو تا زن داشت و هر دو قلو از یك زن زاده می شد باز هم فرزندان آدم برادر و خواهر بودند چرا كه پدر همه آن ها آدم بوده است .

جواب دیگری كه گفته شده است این است كه در آن زمان استثنائا" ازدواج خواهر و برادر حرام نبوده است و بعد از آن زمان برای همیشه چنین ازدواجی تحریم شده است . حال شاید یكی بپرسد زمان حضرت آدم و زمان ما چه تفاوتی با هم دارند كه در آن زمان ازدواج خواهر و برادر حلال بوده است ولی در زمان های بعدی حرام شده است .

مگر حرام بودن یك عمل به خاطر ضرر های آن نیست . پس چرا در دو زمان دو حكم متفاوت در این مورد از طرف خدا صادر شده است ؟

در جواب این سوال نیز گفته شده است : همانطوریكه یك فرد انسانی دوره های مختلف رشد و حیاتی دارد یك زمانی جنین است و از خون درون مادر تغدیه می كند و در زمان دیگر  نوزاد است و از شیر مادر تعذیه می كند و در زمان دیگر كه بزرگ شده است نه از خون مادرش می تواند تغدیه كند و نه از پستان مادرش می تواند شیر بخورد بلكه نیاز های انسانی به كلی فرق می كند . جامعه انسانی نیز چنان است و در زمان حضرت آدم این جامعه دوران طفولیت خود را  سپری می كرد و نیاز هایی داشت كه در زمان های بعدی این نیاز ها را نداشت . در آن زمان نیاز به ازدواج با خواهر داشت و ضرری هم متوجه آن جامعه از این جهت نبود چنانچه جنین انسانی از تغذیه خون مادر با ضرری مواجه نمی شد .

بعد از این كه فرزندان آدم با همدیگر ازدواج كردند در دوره بعدی كه این نیاز رفع شد چنین ازدواجی تحریم شد چرا كه نیاز های دوره جدید با دوره اول متفاوت بود و به این ترتیب احكام حلال و حرام به فراخور نیاز های جامعه انسانی تشریع می شد تا اینكه جامعه انسانی رسید به سن بلوغ و از این به بعد دیگر نیاز های اولیه زندگی انسانی با یكدیگر تفاوت نداشت و با رسیدن جامعه انسانی به سن بلوغ  آخرین دین الهی نیز به عنوان دین كامل و جاویدان برای انسان ها از طرف خدا  توسط آخرین پیا مبر تشریع گردید و انسان ها تا قیامت نیاز های ضروری خود را از این دین می توانند اخذ بكنند .  و در این نیاز ها فرقی بین انسان ها نیست چه انسانی كه با شتر مسافرت می كرد چه انسانی كه با هواپیما مسافرت می كند چرا كه دین خاتم به طوری تشریع گردیده است كه كلیات را مطرح نموده است و جزئیات را می توان از روی آن كلیات در هر عصری استنباط نمود به چنین كسانی كه قدرت این استنباط را داشته باشند مجتهد گفته می شود .

اشكال دیگری كه بر این وجه وارد كرده اند این است كه چرا برخی از روایات به شدت با این وجه مقابله كرده اند در جواب آن گفته می شود روایات بر اساس سطح شعور و فهم افراد متفاوت بوده است .

مانند این روایت : كسی از امام صادق علیه السلام پرسید : آیا خدا می تواند دنیا را در یك تخم مرغ جا دهد بی آنكه تخم مرغ بزرگ شده و یا دنیا كوچك شود امام فرمود : بله : به چشم خود كه كوچكترین عضو بدنت می باشد نگاه كن چگونه كوه ها و آسمان به این بزرگی در چشم تو جای گرفته است بدون آن كه اندازه یكی از آن ها تغییر یابد .

ولی در روایتی دیگر از امام  رضا علیه السلام  و حضرت علی علیه اسلام  همین مسئله را فرد دیگری سوال می كند امام می فرماید : این موضوع محال است و چیزی كه محال است قدرت بر آن تعلق نمی گیرد .

در مورد این مسئله نیز امامان جواب های گوناگونی به فراخور فهم و شعور سوال كننده فرموده اند .

علاوه بر آن این سوال هیچ اهمیتی در زندگی انسان ندارد كه فرزندان آدم چگونه ازدواج كرده اند بالاخره آنها ازدواج كرده اند و ازدواج آنان به دستور خدا بوده است حالا این مسئله چه ارتباطی به ایمان و كفر انسان دارد ؟

احكام حلال و حرام در زمان های مختلف برای جامعه های مختلف متفاوت بوده است تا اینكه جامعه انسانی به بلوغ فكری خود رسید و خداوند با فرستادن دینی كامل اختلاف در احكام را لغو كرده و همه انسان ها را امر كرد از احكام آخرین دین استفاده كنند .

منبع:sabervatani.mihanblog.com